Salman, Gülben2024-07-122024-07-122007Salman, G. (2007). Jean-François Lyotard'ın postmodern ve postmodernizm anlayışı / On the postmodern and postmodernism of Jean-François Lyotard. Maltepe Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi Dergisi. 1(2), s. 51-61.1303-3115https://hdl.handle.net/20.500.12415/6707Fransız filozof Jean-François Lyotard (1924-1998), Postmodern'i “çok gelişmiş toplumlarda bilginin durumu" olarak tanımlıyor. Ona göre yirmi birinci yüzyılda insanoğlu, bilimsel olmayan her türlü bilgi dalında, yani sanat, edebiyat ve hatta etik gibi alanlarda, bilginin meşrulaştırılması sorunu ile karşı karşıyadır. Lyotard, postmodern kuramını, Rantçı yüce anlayışı ile temellendiriyor. Kant estetiğinde “bütünü algılayamamaktan kaynaklanan acının neden olduğu haz duygusu" olarak tanımlanan yüce, kendini “sunulamayanın bir sunumu" olarak gösteriyor. İşte Lyotard’a göre de, dünyayı ve evreni, yani totaliteyi (sunulanamaz olan) açıklamak adına oluşturulmuş ve öne sürülmüş her kuram, “üst-anlatılardan” başka bir şey olamaz. Ama bir taraftan da bilginin meşrulaştırılması bundan böyle bir üst-anlatıya dayandırılamaz çünkü biz her ne kadar totaliter bir evreni algılayabiliyor olsak da bunu sunanlayız. Buradan sunulamayan total dünya görüşünün karşısına, Lyotard, çözüm olarak “alt- anlatıları” öne sürüyor. Ona göre, alt-anlatılar çokluğu olarak ortaya çıkan, Wittgensteincı anlamda dil oyunlarından oluşan bir çokluklar evreni, evreni açıklamak için sunabileceğimiz biricik şeydir. Lyotard, evreni algılayan ama sunamayan aklımızın, kendi kavrama sınırları içinde kalarak, asla sunamayacağı üst-anlatılar ile uğraşmak yerine alt-anlatıları oluşturması gerektiğini öne sürüyor. Sanatta yine “yüce” anlayışından etkilenen Lyotard, ayrıca Heidegger’in “olay" düşüncesinden de faydalanıyor. Heiddeger, olayı, ‘hiçbir şeyin olmasına" olanak sağlayacak şekilde anlık meydana gelen, yani öncesiz ve sonrasız sadece o anda ortaya çıkan olarak tanımlıyor. Sanatta da, tesadüfen, yokluk durumundan ortaya çıkan, o anda sanatçının sanatına yansıttığı olay olarak ortaya çıkan eser, “yüce" olarak nitelendiriliyor. Ressam ve aynı zamanda yazar olan Barnett Baruch Nevvman’ın “yüce şimdi demektir" anlayışını da dikkate alan Lyotard, postmodern estetikte, ürünü öncesiz sonrasız, “şimdi” de ortaya çıkmış olarak tanımlıyor. Sonuç olarak Lyotard, Postmodern kuramında, önce Kantçı “yüce” ve daha sonra Heideggerci "'olay” anlayışını temel alıyor. Tarihleri dikkate alınarak, bazı sanat eserlerini düşünürsek, örneğin Eski Yunan kalıntılarından olan "Afrodite" heykelini,” Renaissance ressamlarından Leonardo da Vinci’nin "Mona Lisa” resmini veya Lyotard’ın da bahsettiği son dönem ressamlardan Barnett Baruch Newman’ın devasa ve bir o kadar da yalın resimlerini gördüğümüzde, örneğin sanatçının Heroicus Sublimis" tablosunu, tarihte hiçbir zaman resmin veya sanatın bu kadar özgür ve sınırsız olmadığını fark edebiliriz.trAttribution-NonCommercial-ShareAlike 3.0 United Statesinfo:eu-repo/semantics/openAccessPostmodernizmPostmodernYüceÜst-anlatıBütünlükArticle612511