Alp, JülideAlp, İbrahimAlp, Jülide2024-07-122024-07-122023Alp, J. ve Alp, İ. (2023). Geçmişin çeperi bugünün merkezi Levent. J. Alp (Ed.), Kentsel Morfoloji Okumaları içinde (ss. 59-75). İstanbul: Maltepe Üniversitesi Yayınları.978-605-2124-67-3https://hdl.handle.net/20.500.12415/3104Ortaçağdan yeniçağa geçişin anahtarı, Asya kıtasından Avrupa kıtasına girişin kapısı olan kadim metropol İstanbul, kentleşme serüveni boyunca bir çok kırılma yaşamıştır. Şüphesiz bugün tanıklık ettiğimiz haliyle morfolojik ve sosyolojik olarak, çok katmanlı kozmopolit bir kimliğe sahip olan metropolün, dönüşüm başkalaşım hikâyesi özellikle 20.yy ortalarında maruz kaldığı yoğun göç ile anılır, anlamlandırılır. Geciken sanayi devriminin etkileriyle 1950’li yıllardan sonra başlayan hızlı kentleşme süreci ile (kırdan kente göç) kent makroformu doğu-batı ve kuzey istikametinde yağ lekesi şeklinde genişlemeye başlar. Artık metropol için bir projeksiyon yapmak ve gelişme eğilimini denetlenebilir bir plan perspektif ile kontrol altında tutmak, hem sosyo-ekonomik hem de siyasi rant beklentileri çerçevesinde imkansızlaşır. Öyle ki ağırlıklı olarak 1950’lerden 90’lara kadar olan bu dönemde, yapılan planların mevcudu meşrulaştırma aracına indirgendiği, imar afarıyla çarpık kentleşmenin ödüllendirildiği, vahşi ve spekülatif bir kentleşme senaryosu ile yüzleşilir. Kentin kapasitesi sınırlı öz bölgesi (Tarihi Yarımada-MİA), lineer büyümeye elverişli coğraf yapısı ve doğu ile batı arasında her anlamda yüklendiği köprü misyonuna paralel olarak, E-5 ve devamında TEM otoyolunun yarattığı gerilimle hızlı ve her iki yönde genişlemeye başladığı gözlemlenir. Bir yandan ana ulaşım arterleri çevresinde toplanmaya eğilimli konut dışı işlevler, diğer yandan işyeri konut ilişkisi açısından bu işlevlere en yakın ve en düşük maliyetli arsa stoğunu talep eden işçi mahalleleri ve gecekondu alanları kuzey yönünde bu işlevleri destekleyecek şekilde pozisyon alarak makroformu dönüştürür.trinfo:eu-repo/semantics/openAccessBook Part7559