Yaşlı kanser hastaları ve hemşirelik bakımı

Abstract

Yaşlılık kendine özgü sorunları barındıran, özelleşmiş bir değerlendirmeyi ve bakımı gerektiren bir yaşam dönemidir. Yaşam süresi uzadıkça yaşlılık dönemine özel kanserler de hızla artış göstermektedir. Yaşlı popülasyonu ülke ekonomisi, sağlık sistemi ve toplum için önemli sorun haline gelmeye başlamıştır. Bu derlemede, yaşlı kanser hastalarının kanser tedavisi sırasında karşılaşılabilecek yaşlılığa özel sorunlara ve hemşirelik bakımına dikkat çekilmesi amaçlanmıştır. Yaşlılığa özel durum ve sorunlar kanser tedavisiyle ilişkisi karmaşık sorunların ortaya çıkmasına sebep olmaktadır. Örneğin yaşlı hastalarda polifarmasi, ilaç toksisitelerinin sık görülmesi, fonksiyonel faktörler, bilişsel sorunlar, eşlik eden kronik hastalıklar gibi faktörler yaşlılarda kanser tedavisinin uygulanmasını geciktirmekte veya etkinliğini olumsuz yönde etkileyebilmektedir. Yaşlı kanser hastaları kanser tedavisi ile ilişkili toksisite ve yan etkiler, tedaviye ilişkin uyum sorunları, sağlık hizmetlerine sınırlı erişim, fonksiyonel kapasitede azalma ve yaşam kalitesinde olumsuz etkilenme, demans, deliryum ve depresyon gibi yaşlılığa özel sorunlar, inme ve diyabet gibi komorbid durumlar, beslenme sorunları, düşme riski ve polifarmasi gibi sorunlarla daha sık karşılaşmaktadır. Fizyolojik yaşa bağlı mide ve bağırsak hareketlerinin azalması, yüksek pH değeri, mukozal atrofi ve sindirim enzimlerinin azalması gibi gastrointestinal değişiklikler, oral kemoterapi ilaçlarının emilimini olumsuz etkiler. Ayrıca, narkotik ilaçlar ile ilgili konstipasyon riski ve ilaç emilim bozuklukları daha sık ortaya çıkmaktadır. Yaşlılık döneminde bağlı vücut yağ oranı artarken su oranının azalır. Bu durumda lipofilik (örn. Fentanil) ilaçların emilimi artar ve hidrofilik ilaçların (örn. morfin) plazma seviyeleri yükselir, bunun sonucu ilaç toksisite daha sık gelişir. Yaşlılarda sitokrom p450 klirensi gençlere göre %20-25 azalır, bu nedenle antikanser ilaç metabolizması bozulur. Miyelosüpresyon, mukozit, geç bulantı ve kusma, kardiyomiyopati, periferik nöropati, merkezi nörotoksisite gibi kemoterapiye bağlı gelişen ciddi toksisiteler yaşlı kanser hastalarında daha sık ortaya çıkar ve toksisitelerin yönetimi daha da güçleşir. Yaşlı hastalarda metabolik sendrom prevelansının yüksek olması sağkalımı arttırmaya yönelik tedavi edici girişimleri olumsuz yönde etkilemektedir. Yaşlılıkta görülen komorbid durumlar (işitme veya görme kaybı, artrit, osteoporoz, bellek bozukluğu, depresyon, efor kapasitesinde azalma, konstipasyon, ürinasyon zorluğu, hemoroid vb.) onkolojik değerlendirme kapsamında dikkate alınması gereken durumlardır. Hemşireler multidisipliner bir yaklaşım gerektiren yaşlı kanser hastalarının bakımında lider bir rol oynamaktadır. Bununla birlikte, hemşirelerin hasta ve ailenin tedavi, bakım ve yaşam kalitesi için hedefler geliştirmelerine yardımcı olmak için yaşlılıkta ortaya çıkan yaygın klinik sorunlar hakkında bilgi ve beceri sahibi olmaları gerekmektedir. Yaşlı kanser hastalarına bakım verecek hemşirelerin yaşlılık, yaşlılık dönemine özel kanserler, yaşlılıkta kemoterapi, yaşlı hasta ve ailesi için kanıta dayalı hemşirelik girişimleri hakkında eğitilmesi büyük önem taşımaktadır.

Aging is a period of life that involves specific problems and requires specialized assessment and care. Agespecific cancers increase rapidly as life span increases. The elderly population with cancer is becoming an important problem for the economy, health system, and society. In this review, it is aimed to draw attention to the special problems and conditions related to old age that may be encountered during cancer treatment of elderly cancer patients and nursing care. Special conditions and problems related to old age and its relationship with cancer treatment lead to complex problems. For example, factors such as polypharmacy, frequent drug toxicity, functional factors, cognitive impairment, and concomitant chronic diseases may delay or negatively affect the effectiveness of cancer treatment in elderly patients. Elderly cancer patients encountered more frequently problems associated with cancer and treatment-related toxicity, side effects, treatment adherence problems, limited access to health services, reduced functional capacity and negative impact on quality of life, dementia, delirium and depression, nutritional problems, fall risk, and polypharmacy. Gastrointestinal changes such as decreased age-related gastrointestinal movements, high pH, mucosal atrophy and decreased digestive enzymes adversely affect the absorption of oral chemotherapy agents. Besides, the risk of constipation and abnormal drug absorption associated with opioids is more frequent. The increase in body fat due to aging, and the decrease in water content leads to increased absorption of lipophilic (eg Fentanyl) medication and increased plasma levels of hydrophilic medication (eg morphine), thus resulting in more frequent toxicities. Cytochrome p450 clearance in the elderly is reduced by 20-25% compared to younger, so anticancer drug metabolism is impaired. Serious toxicities due to chemotherapy such as myelosuppression, mucositis, late nausea and vomiting, cardiomyopathy, peripheral neuropathy, central neurotoxicity occur more frequently in elderly and management of cancer toxicities is more challenging. The high prevalence of metabolic syndrome in elderly patients is also an important problem for survival. Comorbid conditions in old age (hearing loss, visual impairment, arthritis, osteoporosis, memory impairment, depression, decreased exercise capacity, constipation, urination difficulty, hemorrhoid, etc.) are the conditions that should be taken into consideration within the scope of the oncological evaluation. Nurses play a leading role in the care of elderly cancer patients requiring a multidisciplinary approach. However, nurses need to have knowledge and skills about the common clinical problems that arise in old age to help the patient and family develop goals for treatment, care, and quality of life. It is of great importance to educate nurses caring for elderly cancer patients about aging, agespecific cancers, chemotherapy in old age, and evidence-based nursing interventions for the elderly patient and family.