''Son performans'' toplumsal cinsiyet kimlik sorununa bir filmde yaklaşım: eser metni

Abstract

Çalışma “Son Performans” filmi bağlamında, sinemanın temsil gücünü kullanarak feminist anlatı yapısı içerisinde kadınların Türkiye toplumu içerisinde yaşadıkları zorluklara, ön yargı temasından bakmayı amaçlamaktadır. Dünya genelinde ataerkil toplum düzeninin yarattığı toplumsal cinsiyet kimlik eşitsizlikleri, özellikle kadınların gündelik pratiklerinde zorlanmalarına ve erkekler tarafından şiddete maruz kalmalarına neden olmaktadır. Türkiye’de yaşayan bir kadın olarak tarafımın karşılaştığı ya da her gün haberlerde okuduğu bu olumsuz durumların düzelmesine yönelik bir farkındalık yaratmak amacıyla çalışmada, yedinci sanat sinemanın çoklu etkisi kullanılmak istenmiştir. Bu isteğin bir diğer önemli unsuru ise, toplumsal cinsiyet kimlik eşitsizliklerinin sinema sektöründeki kadın çalışanlar tarafından da yaşanıyor olması ve erkek egemen sinema sektörü içerisinde kadın karakterlerin inşa ediliş biçimleridir. Bu olgular ışığında projenin amacı, film içerisinde oluşturulan Eda ve Aysel karakterleri üzerinden, ataerkil düzenin ortaya koyduğu kurallar çerçevesinde ikincil görülen kadın kimliğinin yaşadığı zorluklara dikkat çekmek ve bu anlayışın düzelmesinin en temelinde, kadınların hemcinslerine önyargılı ve yargılayıcı bakışlarının değişmesi gerektiği fikrinin yattığını belirtmektir. Çalışmanın ilk aşamasında “Son Performans” filminin sanatsal düşüncesini desteklemesi amacıyla toplumsal cinsiyet kimlik kavramı sosyolojik, psikanalitik ve dini boyutlarıyla incelenmekte ve ardından feminizm olgusu analiz edilmektedir. Türkiye’de feminizm düşüncesinin nasıl somutlaştığı ve Türkiye toplumunda kadının yeri, Eda ve Aysel karakterinin oluşumu için hayati öneme sahiptir. Çalışmada ayrıca, özne olarak öne çıkan kadın karakterler işleme isteği doğrultusunda, feminist sinemanın ve film anlatı yapısının dünya sineması ve Türkiye Sineması üzerinden analizi gerçekleştirilmiştir. Türkiye Sineması içerisinde filmlerini kadın ana karakterler üzerinden işleyen kadın yönetmenlerin filmleri izlenerek çalışmanın amacına benzer üretilen, Çiğdem Vitrinel’in Geriye Kalan (2012), Yeşim Ustaoğlu’nun Tereddüt (2016) ve Pelin Esmer’in İşe Yarar Bir Şey (2017) filmleri örneklem olarak seçilmiş ve genel hatlarıyla ele alınmıştır.

İncelenen kuramsal çerçeveler ve Feminist anlatı yapısının sinemada yer alış biçimleri ekseninde son aşamada, “Son Performans” filminin üretim süreci açıklanmıştır. Bu doğrultuda filmin sanatsal düşüncesi, feminist anlatı yapısı temelinde analizi, estetik yaklaşımı ve teknik bilgileri açıklanmıştır. Çalışmanın eseri olan “Son Performans” filminde, kadın sorunlarına kadın karakterler üzerinden değinen ve kadın yönetmenler tarafından çekilen filmlerden farklı olarak, kadınların hemcinslerine karşı önyargılı tutumlarına dair farkındalık oluşturulmak ve toplumsal cinsiyet kimlik sorunlarına dair çözümün her bireyi anlamakta ve bir arda olmakta yattığını aktarmak, izleyiciyi bütün bu sürece dahil ederek düşünmeye sevk etmek istenmiştir.

The study, in the context of the film "Last Performance", aims to look at the difficulties that women face in society in Turkey by using the power of representation of cinema narrative structure in prejudices theme. The gender identity inequalities created by the patriarchal social order around the world cause especially women to have difficulties in their daily practices and to be exposed to violence by men. As a woman who lives in Turkey, the negative situations that I face or read in the news, must be fixed. It is aimed to use the multiple effects of the seventh art cinema in the study in order to create an awareness for the improvement of these situations. Another important element of this aim is that gender identity problems are also experienced by female employees in the cinema sector and the way female characters are constructed within the maledominated cinema sector as a desire object. In the light of these facts, the aim of the project is to draw attention to the difficulties experienced by the female identity, which is seen as secondary within the framework of the rules set forth by the patriarchal order, through the characters of Eda and Aysel and to state that the idea that the prejudiced and judgmental views of women should change towards their fellows lies at the basis of the improvement of this understanding. In the first chapter of the study, the concept of gender identity is examined with its sociological, psychoanalytic and religious dimensions in order to support the artistic thought of the movie "Last Performance", and then the phenomenon of feminism is analyzed. The process of the embodiment of feminist thought in Turkey and the place of women in society in Turkey is vital for the formation of Eda and Aysel characters. In the direction of the request of forming female characters as the main subject, the analysis of feminist cinema and narrative structure through world cinema and Turkish Cinema is done. Films of women directors which is created with women main characters in Turkish Cinema are watched and the films -Çiğdem Vitrinel’s What Remains (2012), Yeşim Ustaoğlu’s Clair Obscur (2016) ve Pelin Esmer’s Something Useful (2017)- that are similar with the aim of the study are selected and generally analyzed. In the last chapter, the production process of the movie "Last Performance" is explained in the axis of the theoretical frameworks examined and the feminist narrative structure. In this direction, the artistic thought of the film, its analysis on the basis of the feminist narrative structure,

its aesthetic approach and technical information are explained. In the film “Last Performance” which is the work of the study, unlike the films made by female directors that touch on women's issues through female characters, raising awareness about the prejudiced attitudes of women towards their fellows is wanted. Besides, conveying the audience by giving the idea of understanding each individual and being together are the only solution of gender identity problems, is second aim of the film.