Ölçü ve "Ölçüt"
Yükleniyor...
Tarih
2020
Yazarlar
Dergi Başlığı
Dergi ISSN
Cilt Başlığı
Yayıncı
T.C.Maltepe Üniversitesi
Erişim Hakkı
info:eu-repo/semantics/openAccess
Özet
Ölçü (measure) ve ‘kıstas’ yerine kullanılan ölçüt (criterion) terimleri, iki farklı kavramı karşıladıkları halde, aralarındaki fark görülmeyince, kimi zaman yerli kimi zaman yersiz sorunların ve tartışmaların çıkmasına yol açıyor bugünlerde ‘vaka’ ile ‘hasta’ kelimeleriyle olduğu gibi. ‘Ölçü’ ile ‘ölçüt’/‘kriter’ kavramları arasında nasıl bir fark vardır? Ölçü nedir? Kriter ne? ‘Ölçü’, şeyleri birbiriyle belirli bir bakımdan eşitleştirmek veya oranlaya bilmek için, bunları karşılaştırmada kullanılan birimdir. Bu birim kabule dayanır: Bir miktar pirinç tartmak için kilo ya da okka, bir mesafeyi ölçmek için santimetre veya inch kullanılabilir. Ölçmek istenilenlere en uygun yapıda olan birimler, yani bu ölçmeyi en dakik şekilde gerçekleştiren birimler saptanmaya çalışılır: kilo, saat, metre, lira v.b. Böylece ‘ölçü’, bir ölçmede “kendisiyle karşılaştırılan” diğer şey/ikinci şey değil, bu karşılaştırmayı yapabilmeyi sağlayan üçüncü şeydir. ‘Kriter’ ise, bir şeyi başka ilgili şeylerden ayırt edebilmek ve o şey hakkında yargıda bulunabilmek için, onun karşılaştırıldığı ikinci şeydir. Bir ölçünün ölçü olarak eylemsel olan değerini, ölçmek isteneni diğer ölçme birimlerine göre daha dakik ölçebilirliği belirler. Bir kriterin bilgisel olan değeri ise, bu kriterin ilgili konuda doğru bir yargıya götürebilmesine bağlıdır. Bu söylediklerime göre bir ölçünün değerini ve bir kriterin değerini, farklı olan amaçlarına götürüp götürmemesi veya ne kadar götürdüğü belirler. Yaptığım bu ayrımlardan şu sonuç çıkıyor: Aynı şeyi ölçmek için farklı ölçülerin kullanılması bir sorun yaratmaz. Aynı şeyi ölçmek için kullanılabilecek farklı ölçüler, sadece bir şeyi tam ölçmeyi kolaylaştırır veya zorlaştırır. Oysa aynı şey için farklı kriterler kullanmak yanılgılara ve bu yanılgıların yarattığı sorunlara götürür. Kafa karışıklığı yaratan benzer bir sorun da, aynı “şey"e farklı adlar vermek, farklı “şeylere” de aynı adı vermektir 'ahlâk’ ve ‘etik’ kelimelerinin örneğinde olduğu gibi. Türkçede bunlara ek olarak, Osmanlıcadaki Arapça ve Farsça kelimeleri yeni kelimelerle amatörce karşılamalar da sorunlar yaratıyor. Buna örnek olarak, tıp çevrelerinde yaygın olan, ‘vaka’ (case) kelimesinin ‘olgu’ (fact, vakıa) kelimeleriyle karşılanmış olması verilebilir. Bu ayrımları göz önünde bulundurarak, gündemimizdeki bazı konularla ilgili çekişmeler hakkında sonuç çıkarmayı, bu yazıyı okuyanlara bırakıyorum.
Açıklama
Anahtar Kelimeler
Ölçü, Ölçüt, Vaka, Eylem
Kaynak
İnsan Hakları Araştırma ve Uygulama Merkezi UNESCO Felsefe ve İnsan Hakları Kürsüsü Bülteni
WoS Q Değeri
Scopus Q Değeri
Cilt
Sayı
7
Künye
Kuçuradi, İoanna. (2020). Ölçü ve "Ölçüt", İnsan Hakları Araştırma ve Uygulama Merkezi UNESCO Felsefe ve İnsan Hakları Kürsüsü Bülteni, T.C.Maltepe Üniversitesi. (7), s.1.
