Osmanlı belgelerinde merkezi Asya tarihi Cilt III: Toplumsal ve gündelik yaşam
Küçük Resim Yok
Tarih
2011
Yazarlar
Dergi Başlığı
Dergi ISSN
Cilt Başlığı
Yayıncı
International Institue for Central Asia Studies (IICAS), Samarkand-UZBEKISTAN / Uluslararası Merkezi Asya Araştırmaları Enstitüsü, Semerkand-ÖZBEKİSTAN
Erişim Hakkı
info:eu-repo/semantics/openAccess
Özet
The history of relations between the Ottoman state and the Central Asian states has deep roots. These relations developed incessantly from the 14th century to the beginning of the 20th century and covered political, diplomatic, cultural, scientiic and religious spheres. As one of the powerful states of the Middle Ages the Ottoman Empire included at its height vast territories in three continents - Asia, Europe and Africa. Its interests stretched far beyond the borders of the empire across many regions including Central Asia. An eloquent testimony to this is numerous historical sources. It should be noted that military-political and diplomatic relations between the Ottoman Empire and the Central Asian states in the 15th-16th centuries are well-known due to historical chronicles and documents of the reviewed period. However, poorly explored remain to be relations of subsequent period, especially 18th-earlier 20th centuries. This is explained as being due to some historical circumstances. First of all, the point is about the formation of the Safavid state in the beginning of the 16th century. This state adopted Shia trend of Islam as oficial religion and thus opposed itself to Sunni neighbors - the Ottoman Empire in the west and the state of Sheybanides in the east; as a consequence, contacts between Minor and Central Asia weakened. Besides, the 17th-19th centuries saw further decadence in the Moslem civilization, on the one hand, and the active expansion of the European colonialism worldwide, penetration of Western and Russian weapons eastwards, on the other. In the period under consideration many states of the Moslem world, including khanates of the Central Asia became dependent upon Europe and Russia. Under these circumstances no active political and diplomatic relations could have developed between the Ottoman Empire and the Central Asia. Nevertheless, archival materials are illustrative that relations had not been ruptured completely, so there is a great quantity of Ottoman documents, whose publication will enable researchers to look in a new way and impartially assess the history of relations between the Ottoman Empire and the Central Asian states. One of the first attempts on this track was made by the Directorate of State Archives under the Cabinet of Ministers of the Republic of Turkey that issued 76 documents of the 16th- earlier 20th centuries in 2004 from the Ottoman Archives in Istanbul* . Also, the Turkish archives provide the richest collection of sources on the subject to be explored properly. With that end in view, the International Institute of Central Asian Studies (IICAS) and the Society of Turkish Archivists (ST?) initiated a joint project to introduce about 300 new Ottoman documents concerning relations between the Ottoman Empire and the Central Asia in the 18th-20th centuries into scientiic circulation. The publication is going to be issued in three volumes. The irst volume will be devoted to political and diplomatic relations; the second volume will deal with Hajj and religious ties; the third volume includes publications of various documents not referred to in the irst two volumes. The publications will provide facsimile and transliteration of documents, as well as their brief abstracts in the Russian, English and modern Turkish languages. Hopefully, the given publication will be of interest not only for professional historians and specialists but broader public that show interest in the history of the Orient as well.
Osmanlı Devleti ve Orta Asya arasındaki ilişkilerin geçmişi eski çağlara dayanmaktadır. Bu ilişkiler 14. yüzyıldan 20. yüzyıl başlarına kadar politik, diplomatik, kültürel, bilimsel ve dinî alanları kapsayan aralıksız bir gelişme göstermiştir. Orta Çağ'ın güçlü devletlerinden biri olarak, Osmanlı İmparatorluğu üç kıtada – Asya, Avrupa ve Afrika – çok geniş topraklara hakim olmuştur. Bu duruma sayısız tarihi kaynak tanıklık etmektedir. 15. ve 16. yüzyıllardaki Osmanlı İmparatorluğu ve Orta Asya arasında askeri, politik ve diplomatik ilişkilerinin dönemin tarihi kronikleri ve dokümanlarından dolayı iyi bilindiği belirtilmelidir. Fakat sonraki dönemlerdeki ilişkiler, özellikle 18.-20. yüzyılları kapsayan devir nispeten az öğrenilmiş kalmaktadır. Bazı tarihi koşullar bu durumun gerekçesi olarak tanımlanmaktadır. Bunlardan ilki 16. yüzyıl başlarında Safevi Devleti'nin tarih sahnesine çıkmasıdır. Bu devlet resmi din olarak İslam'ın şii eğilimini benimsemiş ve böylece kendisini Sünni komşularının karşısına koymuştur – Batı’da Osmanlı İmparatorluğu, doğuda Şeybani devleti – ve sonuç olarak Küçük ve Orta Asya arasındaki ilişkiler zayıflamıştır. 17. ve 19. yüzyıllar arasında bir yandan Müslüman uygarlık duraklamaya başlamış, diğer yandan Batı’da ve Rusya’da, doğuya doğru genişleyen sömürgecilik ve dünyaya hakim olma anlayışı gittikçe artmıştır. Asya'nın merkezinde bulunan hanlıklar dahil olmak üzere Müslüman dünyasında birçok devlet Avrupa'ya ve Rusya'ya bağımlı olarak siyasi varlığını devam ettirmiştir. Bu koşullar altında Osmanlı İmparatorluğu ile Orta Asya devletleri arasında aktif bir politik ve diplomatik ilişki kurulamamıştır. Fakat yine de arşiv belgeleri bize bu ilişkilerin tamamen yok olmadığına dair deliller sunmaktadır. Bu konu ile ilgili olarak Türkiye'de bulunan Başbakanlık Osmanlı Arşivi'nde birçok belge bulunmaktadır. Bu belgelerin yayınlanması, araştırmacılara Osmanlı İmparatorluğu ile Orta Asya arasındaki ilişkilerin anlaşılması açısından yeni bir bakış açısı getirecektir. Konu ile ilgili olarak ilk çalışmalardan biri, Türkiye'de Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı tarafından yapılmıştır. İstanbul'da bulunan Osmanlı Arşivi'nden 16. yüzyıldan 20. yüzyıla kadar olan dönemi kapsayan 76 belge 2004 yılında «Belgelerle Osmanlı-Türkistan İlişkileri» adıyla İstanbul'da kitap halinde yayınlanmıştır. Ayrıca belirtmek gerekir ki, Osmanlı Arşivleri, keşfedilmesi gereken birçok konuyla ilgili zengin belge koleksiyonlarını araştırmacıların hizmetine sunmaktadır. Konu ile ilgili bilgi ve belgelerin ortaya çıkması amacıyla, Uluslararası Merkezi Asya Araşt?rmaları Enstitüsü (IICAS) ile Türk Arşivciler Derneği (ARŞİV-DER), 18. ve 20. yüzyıllar arasında Osmanlı Devleti ve Orta Asya arasındaki ilişkileri tanıtan 300 adet belgeyi yayınlamak amacıyla ortak bir proje başlatmıştır. Proje kapsamında yapılacak yayın, üç cilt olacaktır. İlk cilt politik ve diplomatik ilişkileri içerecektir. İkinci ciltte hac ve dinî bağlar ele alınacak, üçüncü cilt ise ilk iki cildin içermediği belgeleri kapsayan bir kaynak olacaktır. Bu yayınlarda, ilgili arşiv belgelerinin kopyaları ve tercümeleri yer alacak, ayrıca Rusça, İngilizce ve Türkçe belge özetleri bulunacaktır. Umuyoruz ki, bu yayın sadece profesyonel tarihçilerin ve araştırmacıların değil, Orta Asya tarihi ile ilgilenen herkesin ilgisini çekecektir.
Osmanlı Devleti ve Orta Asya arasındaki ilişkilerin geçmişi eski çağlara dayanmaktadır. Bu ilişkiler 14. yüzyıldan 20. yüzyıl başlarına kadar politik, diplomatik, kültürel, bilimsel ve dinî alanları kapsayan aralıksız bir gelişme göstermiştir. Orta Çağ'ın güçlü devletlerinden biri olarak, Osmanlı İmparatorluğu üç kıtada – Asya, Avrupa ve Afrika – çok geniş topraklara hakim olmuştur. Bu duruma sayısız tarihi kaynak tanıklık etmektedir. 15. ve 16. yüzyıllardaki Osmanlı İmparatorluğu ve Orta Asya arasında askeri, politik ve diplomatik ilişkilerinin dönemin tarihi kronikleri ve dokümanlarından dolayı iyi bilindiği belirtilmelidir. Fakat sonraki dönemlerdeki ilişkiler, özellikle 18.-20. yüzyılları kapsayan devir nispeten az öğrenilmiş kalmaktadır. Bazı tarihi koşullar bu durumun gerekçesi olarak tanımlanmaktadır. Bunlardan ilki 16. yüzyıl başlarında Safevi Devleti'nin tarih sahnesine çıkmasıdır. Bu devlet resmi din olarak İslam'ın şii eğilimini benimsemiş ve böylece kendisini Sünni komşularının karşısına koymuştur – Batı’da Osmanlı İmparatorluğu, doğuda Şeybani devleti – ve sonuç olarak Küçük ve Orta Asya arasındaki ilişkiler zayıflamıştır. 17. ve 19. yüzyıllar arasında bir yandan Müslüman uygarlık duraklamaya başlamış, diğer yandan Batı’da ve Rusya’da, doğuya doğru genişleyen sömürgecilik ve dünyaya hakim olma anlayışı gittikçe artmıştır. Asya'nın merkezinde bulunan hanlıklar dahil olmak üzere Müslüman dünyasında birçok devlet Avrupa'ya ve Rusya'ya bağımlı olarak siyasi varlığını devam ettirmiştir. Bu koşullar altında Osmanlı İmparatorluğu ile Orta Asya devletleri arasında aktif bir politik ve diplomatik ilişki kurulamamıştır. Fakat yine de arşiv belgeleri bize bu ilişkilerin tamamen yok olmadığına dair deliller sunmaktadır. Bu konu ile ilgili olarak Türkiye'de bulunan Başbakanlık Osmanlı Arşivi'nde birçok belge bulunmaktadır. Bu belgelerin yayınlanması, araştırmacılara Osmanlı İmparatorluğu ile Orta Asya arasındaki ilişkilerin anlaşılması açısından yeni bir bakış açısı getirecektir. Konu ile ilgili olarak ilk çalışmalardan biri, Türkiye'de Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı tarafından yapılmıştır. İstanbul'da bulunan Osmanlı Arşivi'nden 16. yüzyıldan 20. yüzyıla kadar olan dönemi kapsayan 76 belge 2004 yılında «Belgelerle Osmanlı-Türkistan İlişkileri» adıyla İstanbul'da kitap halinde yayınlanmıştır. Ayrıca belirtmek gerekir ki, Osmanlı Arşivleri, keşfedilmesi gereken birçok konuyla ilgili zengin belge koleksiyonlarını araştırmacıların hizmetine sunmaktadır. Konu ile ilgili bilgi ve belgelerin ortaya çıkması amacıyla, Uluslararası Merkezi Asya Araşt?rmaları Enstitüsü (IICAS) ile Türk Arşivciler Derneği (ARŞİV-DER), 18. ve 20. yüzyıllar arasında Osmanlı Devleti ve Orta Asya arasındaki ilişkileri tanıtan 300 adet belgeyi yayınlamak amacıyla ortak bir proje başlatmıştır. Proje kapsamında yapılacak yayın, üç cilt olacaktır. İlk cilt politik ve diplomatik ilişkileri içerecektir. İkinci ciltte hac ve dinî bağlar ele alınacak, üçüncü cilt ise ilk iki cildin içermediği belgeleri kapsayan bir kaynak olacaktır. Bu yayınlarda, ilgili arşiv belgelerinin kopyaları ve tercümeleri yer alacak, ayrıca Rusça, İngilizce ve Türkçe belge özetleri bulunacaktır. Umuyoruz ki, bu yayın sadece profesyonel tarihçilerin ve araştırmacıların değil, Orta Asya tarihi ile ilgilenen herkesin ilgisini çekecektir.
Açıklama
Anahtar Kelimeler
Kaynak
Osmanlı belgelerinde merkezi Asya tarihi Cilt III: Toplumsal ve gündelik yaşam
WoS Q Değeri
Scopus Q Değeri
Cilt
III
Sayı
Künye
Mustafayev, S. ve Serin, M. (2012). Osmanlı belgelerinde merkezi Asya tarihi Cilt III: Toplumsal ve gündelik yaşam / History of central Asia in Ottoman documents Volume III: Public and everyday life. International Institue for Central Asia Studies (IICAS), Samarkand-UZBEKISTAN / Uluslararası Merkezi Asya Araştırmaları Enstitüsü: Semerkand-ÖZBEKİSTAN.
